Nếu như bạn đã từng nghe đến những tác phẩm phiêu lưu mang màu sắc hoa học giả tưởng Pháp vô cùng đặc sắc như “Hai vạn dặm dưới đáy biển” (Vingt mille lieues sous les mers: Tour du monde sous-marin) hay “Cuộc phiêu lưu vào tâm Trái Đất” (Voyage au centre the la Terre), chắc hẳn bạn cũng sẽ biết đến nhà văn vĩ đại Jules Verne, một trong những tác giả lớn trong nền văn học thế giới nói chung và văn học Pháp nói riêng, đặc biệt là của thể loại khoa học giả tưởng kỳ ảo. Trong bài viết này, cùng JPF sẽ cùng nhau tìm hiểu về Jules Verne là ai cùng những sáng tác nổi bật nhất trong sự nghiệp của ông nhé.

1. Đôi điều về Jules Verne

Jules Gabriel Verne (sinh ngày 8 tháng 2 năm 1828 - mất ngày 24 tháng 3 năm 1905) là một nhà văn, nhà khoa học, là người đi tiên phong trong thể loại tiểu thuyết khoa học viễn tưởng và được công nhận rộng rãi là một trong những người đã khai sinh ra thể loại văn học này. Ông được cho là một người có tầm nhìn vô rộng rộng rãi, tiến bộ và đi trước thời đại trong ngành khoa học, nhờ vậy ông có khả năng tưởng tượng và viết ra những tác phẩm vẫn còn giá trị tham khảo về mặt khoa học đến tận ngày nay. 

Trong những cuốn tiểu thuyết của mình, ông thường viết về các chủ đề phiêu lưu bằng máy bay, tàu ngầm rất hiện đại, hay những chuyến du hành vào vũ trụ bằng những công nghệ vô cùng tiên tiến trước cả khi con người thật sự phát minh ra được chúng trong thực tế. Theo tổ chức Index Translationum, ông là tác giả có những tác phẩm được dịch nhiều thứ 3 trên thế giới, và những đầu truyện của ông cũng đã được chuyển thể thành phim, phim hoạt hình, kịch nghệ rất nhiều lần.

Xem thêm: 5 nhà khoa học Pháp lỗi lạc nhất lịch sử thế giới

Jules Verne sinh ra ở Nantes, Pháp, và là con trai trưởng trong số 5 người con của Pierre Verne, một luật sư và bà Sophie Allote de la Fuÿe Verne. Vào mùa hè, cả nhà ông sống trong một căn nhà ở ngoại ô thành phố, cạnh con sông Loire. Cảnh tàu thuyền tấp nập ở đây đã bắt đầu củng cố cho Jules Verne một trí tưởng tượng vô cùng phong phú như ông đã ghi lại trong cuốn truyện ngắn "Souvenirs d'enfance et de jeunesse" (Kỷ niệm thời niên thiếu).

Vào năm 11 tuổi, ông lén gia đình thuê một chỗ trên một chiếc thuyền buồm 3 tầng đi đến Ấn Độ để khám phá. Tuy chuyến đi không thành công do bị cha ông phát hiện, nhưng đam mê phiêu lưu và khám phá vẫn luôn cháy âm ỉ bên trong ông. Khi lớn lên, ông học tại trường Đại học Bách Khoa Paris, khoa luật, để trở thành một luật sư giống như cha của ông. Song với tâm hồn bay bổng và khả năng tưởng tượng trời cho của mình, ông cũng đã dành nhiều thời gian để tập tành viết lách. Khoảng thời gian đầu, ông tập trung vào viết những vở kịch, thơ, ông thích viết về những giấc mơ, những chuyến phiêu lưu khám phá để thỏa mãn đam mê của mình.

Jules bắt đầu xuất bản những tác phẩm đầu tiên của mình trên tờ Le Musée de familles, bao gồm các truyện ngắn như Les Premiers navires de la marine mexicaine (Những chiếc tàu đầu tiên của hải quân Mexico) hay Un Drame dans les airs (Bi kịch giữa không trung) vào năm 1851. 1 năm sau, ông vào làm việc tại nhà hát Théâtre-lyrique, tại đây ông đã tham gia sáng tác phần lời cho rất nhiều tác phẩm sân khấu khác nhau, trong đó đáng chú ý nhất là vở nhạc kịch Colin-Maillard.

Năm 1862, Jules Verne gặp nhà xuất bản Pierre-Jules Hetzel, một trong những người quan trọng nhất của ngành xuất bản Pháp thế kỷ thứ 19, người đã từng phát hành các tác phẩm của những nhà văn lớn như Victor Hugo hay Georges Sand. Cuốn tiểu thuyết đầu tiên của Jules Verne được in tại Hetzel là Cinq semaines en ballon (Năm tuần trên khinh khí cầu) vào năm 1863. Là một tác phẩm đã từng bị rất nhiều nhà xuất bản từ chối vì nó quá “khoa học”, Năm tuần trên khinh khí cầu trở thành một hiện tượng văn học lúc bấy giờ, vượt qua cả biên giới nước Pháp. 

Trong vòng 40 năm, Jules Verne đã sáng tác loạt truyện Voyages extraordinaires (Những cuộc du hành kỳ lạ) bao gồm những tiểu thuyết lẻ nói về những cuộc phiêu lưu mang hơi hướng khoa học giả tưởng, có hơn 54 tiểu thuyết đã được in thành sách, trong đó thành công nhất phải kế đến Voyage au centre de la Terre, Vingt mille lieues sous les mers và Le tour du monde en quatre-vingts jours (Tám mươi ngày vòng quanh Thế giới).

Sau khi ông qua đời, rất nhiều tiểu thuyết mới của ông vẫn được tiếp tục xuất bản bởi người con trai Michel Verne, người có trách nhiệm quản lý số lượng bản thảo khổng lồ lúc ông còn sống.

2. Những tác phẩm nổi bật của Jules Verne

Tám mươi ngày vòng quanh Thế giới (Le tour du monde en 80 jours)

Tác phẩm được viết khi bản thân tác giả cũng gặp rất nhiều khó khăn về tài chính, cũng như cha của ông vừa qua đời. Những đổi mới công nghệ của thế kỷ thứ 19 đã giúp cho người ta có thể đi từ Châu lục này đến Châu lục khác một cách nhanh chóng, và điều này đã vô cùng thôi thúc, mê hoặc Verne và độc giả của ông. Đặc biệt, trên thế giới vừa có 3 đột phá về công nghệ vào giai đoạn 1869-1870 đó là hoàn thành tuyến đường sắt xuyên lục địa đầu tiên của Mỹ (1869), mở cửa kênh đào Suez (1869), và sự liên kết các tuyến đường sắt Ấn Độ xuyên tiểu lục địa (1870). Việc này khơi dậy ham muốn di chuyển của tất cả mọi người rằng bất cứ cứ ai cũng có thể ngồi xuống, lên lịch trình, mua vé và bắt đầu chuyến đi vòng quanh thế giới. Một điều mà trước đây chỉ dành cho những nhà thám hiểm gan dạ.

Cuốn tiểu thuyết bắt đầu câu chuyện tại Luân Đôn vào ngày 2 tháng 10 năm 1872. Phineas Fogg là một người đàn ông giàu có, chưa lập gia đình cùng những thói quen sinh hoạt vô cùng bình thường. Lý do vì sao ông trở nên giàu có cũng không ai biết và ông cũng có một cuộc sống khá khiêm tốn tuy có phần nguyên tắc. Ông đã từng sa thải người giúp việc trước đây, James Forster vì đem đến nước cạo râu lạnh hơn 2 độ so với thường lệ, và một nhân viên cũ của ông cũng bị đuổi vì dọn bữa sáng cho ông trễ hơn hàng ngày 1 phút. Ông thuê một người tùy tùng người Pháp mới tầm khoảng 30 tuổi tên là Passpartout. Tại Câu lạc bộ Cải cách, ông tham gia vào một cuộc tranh cãi về một bài báo trên tờ The Daily Telegraph, là một tờ nhật báo có thật trong lịch sử, nói rằng với việc mở ra đoạn đường sắt Ấn Độ, con người ta đã có thế đi vòng quanh thế giới trong 80 ngày.

Ông chấp nhận tổ chức một cuộc đánh cược trị giá 20.000 Bảng Anh với các thành viên trong câu lạc bộ rằng ông có thể hoàn thành chuyến đi  trong 80 ngày. Cùng với người tùy tùng Passepartout, ông rời khỏi Luân Đôn bằng tàu hỏa vào 8 giờ 45 phút tối ngày 2 tháng 10 năm 1872, hẹn sẽ quay trở lại câu lạc bộ sau 80 ngày, đó là ngày 21 tháng 12. Trên chuyến đi, ông đã gặp rất nhiều khó khăn, thử thách như người bản địa tấn công, bị cho vào tù, ra tòa, con tàu gặp bão…v.v… Những cuối cùng với lòng dũng cảm, kiên cường, ông đã hoàn thành chuyến đi.

Xem thêm: Bandes Dessinées - Liệu bạn có biết những truyện tranh Pháp này?

Hành trình vào tâm Trái đất (Voyage au centre de la Terre)

Là một cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng được xuất bản vào năm 1864. Đây là một tác phẩm tiêu biểu khẳng định cho câu nói “Thứ duy nhất giới hạn chúng ta chính là khả năng tưởng tượng”. Jules Verne đã rất thành công trong việc phác họa một thế giới dưới lòng đất vô cùng phong phú, màu sắc, cùng những tình tiết li kỳ, hấp dẫn, cuốn hút người đọc. Nhưng nếu nhìn từ góc độ khoa học, câu chuyện này không có giá trị tuổi thọ cao như những tác phẩm khác của ông vì những ý tưởng của ông về lõi của Trái Đất đều dần đã được chứng minh là không chính xác. 

Tuy vậy, điểm cộng cho tác phẩm này chính là niềm tin của Verne, được kể qua quan điểm của nhân vật chính rằng, lòng đất thật sự khác xa so với những gì các nhân vật dự đoán. Một điều độc đáo của tác phẩm này còn việc giáo dục cho độc giả bằng cách đưa ra vào những sinh vật đã tuyệt chủng vào đúng thời kỳ địa chất của chúng, ông đã cho người đọc hình dung về thế giới cổ đại từ kỷ bằng hà cho đến thời kỳ khủng long.

Câu chuyện kể về một giáo sư người Đức tên Lidenbrock bắt đầu nghiền ngẫm về cuốn sách mà ông vừa mua, một cuốn biên niên sử của Snorri Sturluson viết về các nhà vua người Na Uy từng trị vì xứ Iceland vào thế kỷ 12, trong đó ông vô tìm tìm thấy những ghi chú bằng ký tự cổ. Sau vài ngày giải mã, ông dịch được đoạn ghi chú rằng hãy đi xuống miệng núi lửa  Snæfellsjökull. Giáo sư Lidenbrock lập tức lên đường đến Iceland để khám phá miệng núi lửa này. Sau khi tiến sâu vào miệng núi lửa, đoàn thám hiểm gồm giáo sư Lidenbrock, cậu cháu trai của ông Axel, và người dẫn đường Hans đã gặp phải rất nhiều hiện tượng kỳ lạ và cả những nguy hiểm chết người. 

Càng tiến sâu vào lòng đất, bọn họ lại được chứng kiến những thứ chưa bao giờ xuất hiện trên mặt đất như một thảm thực vật vô cùng mới mẻ, hệ sinh thái của nhiều loại cây hóa thạch và những cây nấm khổng lồ, những loài khủng long đã bị tuyệt chủng.

Hành trình vào tâm Trái Đất còn mang đến những bài học nhân văn, sâu sắc, đó là dạy con người phải biết khát khảo theo đuổi lý tưởng của mình như cách mà Giáo sư Lidenbrock đã làm. Sự dũng cảm không chùn bước trước nguy hiểm của Axel và sự thật thà, biết giúp đỡ mọi người như Hans. Đây cũng là một tác phẩm thích hợp với lứa tuổi học sinh vì nó giúp kích thích sự tò mò, sáng tạo và khả năng viết truyện cho lứa tuổi nhỏ.

Hai vạn dặm dưới biển (Vingt mille lieues sous les mers: Tour du monde sous-marin)

Được xuất bản lần đầu từ tháng 3 năm 1869 đến tháng 6 năm 1870 trong tạp chí định kỳ Magasin d’Éducation et de Récréation. Phiên bản có tranh minh họa được xuất bản bởi Hetzel vào tháng 11 năm 18711 gồm 111 tranh minh họa của họa sĩ Alphone de Neuville và Édouard Riou. Đây được xem là một trong những cuốn tiểu thuyết phiêu lưu mạo hiểm xuất sắc nhất mọi thời đại và là một trong những sáng tác vĩ đại nhất của Verne. Bản mô tả và ghi chú con tàu “Nautilus”, con tàu mà các nhân vật chính dùng để khám phá dưới biển trong tác phẩm, được coi là đi trước thời đại, vì nó mang những đặc tính vô cùng chính xác của tàu ngầm hiện đại, trong khi thời kỳ cuốn sách được viết ra mới chỉ có những chiếc tàu ngầm rất sơ khai.

Ngoài ra tiêu đề của cuốn sách Hai vạn dặm, thật ra không phải là độ sâu 20.000 dặm như người đọc vẫn lầm tưởng, mà đó là khoảng cách mà tàu Nautilus đã di chuyển ở dưới biển. Độ sâu lớn nhất được đề cập trong cuốn sách là 4050 league (tương đương 16000km).

Câu chuyện bắt đầu vào năm 1866, tàu biển của một số quốc gia đã phát hiện ra những con quái vật biển bí ẩn. Chính phủ Hoa Kỳ khởi động một cuộc thám hiểm trên biển để tìm và tiêu diệt con quái vật đó. Giáo sư Pierre Aronnax, nhà sinh học biển, giáo sư viện bảo hàng Paris cùng người cộng sự Conseil và người thợ săn cá voi Ned Land đã có một cuộc hành trình bất đắc dĩ khi đột nhiên bị rơi vào con tàu Nautilus kỳ lạ, dưới sự chỉ huy của người thuyền trưởng bí ẩn Nemo.

Cuộc phiêu lưu vào chốn đại dương mênh mông bao la đã cho cả đoàn được chiêm ngưỡng những kỳ quan đã mất như lục địa Atlantis, tham gia vào những cuộc chiến đấu với những loại sinh vật biển to lớn, hung dữ trong truyền thuyết và cả những con tàu chiến hạm của con người. Sau tất cả chúng ta lại nhận ra, những loại sinh vật biển đáng sợ và kỳ lạ nhất hóa ra lại là chính con người. Ở phần cuối chuyện, những cuộc giao tranh và thiệt hại lên con tàu đã thay đổi tính cách của Nemo, mọi người đã dần mất đi ý chí sinh tồn. Sau cùng, Ned Land, Conseil và Aronnex được những ngư dân trên bờ biển Na Uy giải cứu, còn số phận của Nautilus cùng thuyền trưởng Nemo vẫn sẽ mãi mãi là một bí ẩn ngoài đại dương.

Có thể nói rằng trí tưởng tượng của Jules Verne chính là kho báu cho cả nhân loại. Cũng có vài người nói rằng bản thân Jules Verne chính là một “nhà tiên tri”. Những tác phẩm của ông hiện lên trong mắt người đọc thật đẹp và đầy màu sắc, và nó mang đến cho độc giả những phút giây đắm chìm vào thế giới phiêu lưu li kỳ nhất.

‍